گزارش بیا شمال به نقل از مهر
یادگاری از سلاطین كیایی در شرق گیلان، مرمت پل خشتی تمیجان
بیا شمال: رشت- تمیجان بزرگترین پل خشتی گیلان و مهم ترین اثر تاریخی دوره كیایی كه روزگاری از شكوه خاصی برخوردار و براثر گذر زمان صدمه دید، به همت میراث فرهنگی گیلان مرمت شد.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها- مهری شیرمحمدی: «رودسر» باآنكه نام جدیدی نیست و از قرن هشتم به این سو شرقی ترین شهرستان گیلان رودسر خوانده می شود، اما قبل از روی كار آمدن سلاطین كیایی در شرق گیلان نامش «هوسم» بود. نامی كه معنای جایگاه نیكو و نیك شهر می دهد.
با روی كار آمدن سلاطین كیایی و بخصوص حضور قدرتمند «میرزا علی كیا» این منطقه روزبه روز آبادتر شد و روستای كوچكی كه امروز بعنوان «تمیجان» می شناسیم همانند یك آبادان شهر شد. به نحوی كه ضرابخانه هوسم، در تمیجان افتتاح شد و علاوه بر ضرب سكه در آن زمان، چندین پل خشتی بر روی رودخانه «پُلرود» احداث شد تا عبور تجار و كاروانیان به سمت مازندران تسهیل شود.
بزرگترین پل خشتی در راه تجار مازندران
بزرگترین پل، درست روبروی مسجد جامع تمیجان قرار دارد و همین همجواری اهمیت بزرگترین پل خشتی گیلان را نشان داده است. پلی به طول ۶۰ متر كه زمینه اتصال به سمت مازندران را ممكن می كرد.
از یادداشت های لوئی رابینو، (كنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم) می توان فهمید كه تمیجان كه به قول رابینو، «تیمجان» هم نامیده می شد، نه روستای كوچك فعلی بلكه منطقه ای وسیع و مركز حكومت «رانكوه» بود. در سال ۱۸۳۹ میلادی كه لنگرود ضمیمه رانكوه شد، مركزیت رانكوه به لنگرود منتقل و از آن زمان تمیجان شكوه گذشته خویش را از دست داد. البته ویرانی تمیجان در زلزله ۸۹۰ هجری و ویرانی رانكوه در اثر حمله سلطان «حسام الدین فومنی» در سال های ۹۰۸ و ۹۱۰ و ۹۱۴، عملا آبادانی تمیجان بزرگ را از بین برد و با سقوط سلاطین كیایی در سال ۱۰۰۰ هجری (۹۲-۱۵۹۱)، تمیجان رو به انحطاط رفت. با این وجود آثار این شكوه و آبادانی را هنوز می توان در تمیجان یافت.
ثبت ملی پل خشتی تمیجان
كارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی اداره كل میراث فرهنگی گیلان درباره پل خشتی تمیجان در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: این پل خشتی در شش كیلومتری جنوب غربی رودسر قرار دارد. طول پل ۶۰متر و عرض آن ۵ متر است. این پل، ۳دهنه اصلی و ۲دهنه كوچك دارد و بلندی دهانه اول از سطح آب ۶۲۰ سانتی متر و بلندی دهانه دوم كه مقداری از كف آن از گل پر شده، ۴۵۰ سانتی متر و و دهانه سوم ۳۸۰سانتی متر است.
سید مهدی میرصالحی می افزاید: پرونده ثبتی این اثر تاریخی در بیستم آبان ماه ۱۳۵۳ توسط «ناصرالمعمار» به سازمان حفاظت از آثار باستانی وقت كشور گزارش شد و یك سال بعد در هشتم آذرماه سال ۱۳۵۴خورشیدی به شماره ۱۱۲۵ در لیست بناهای میراثی كشور به ثبت رسید.
وی به خصوصیت های این اثر اشاره و ادامه می دهد: این پل به سیاق دیگر پل های های خشتی گیلان از مصالح ساروج و آجرسرخ پخته تولید شده، كف آن سنگفرش است. بدنه های شمالی و جنوبی پل دارای تزیینات آجری زیبایی است و در فضای زیر پل یك اطاقك ساخته اند كه به دو محفظه خالی دیگر راه دارد.
تجدید بنای پل در دوره صفویه
در گزارش ثبتی پل خشتی تمیجان آمده كه این اثر تاریخی مربوط به اواخر دوره كیایی است. با این وجود یك مورخ احتمال می دهد بنای اولیه آن مربوط به عصر كیایی بوده و پل در زمان شاه عباس اول صفوی تجدید بنا شده است.
عباس پناهی هم با اشاره به اینكه سبك معماری پل فاقد طاق های تیز و جناغی و دهانه های پل خیز كمتری دارد ازاین رو می توان گفت پل در دوره صفوی تولید شده است در این باره به خبرنگار مهر می گوید: امكان دارد بنای اولین پل مربوط به دوره كیاییان بوده اما در دوره صفوی مقام سازی و تجدید بنا شده باشد. با این وجود مدرك معتبر از تاریخ دقیق احداث پل در دست نیست.
كارشناس میراث فرهنگی می افزاید: شاه عباس اول صفوی طی ۴۲سال حكومت خود، برای گسترش تجارت و تسهیل سفر، راه ها، كاروانسراها و پل های زیادی ساخت. این پل هم به احتمال زیاد به دستور شاه عباس اول صفوی و به همت وزیر وی در گیلان یعنی «بهزاد بیك» تولید شده باشد.
پناهی با اشاره به اهمیت این پل توضیح می دهد: تا دوره قاجار این پل حلقه اتصال مواصلاتی و ارتباطی منطقه بود.
منوچهر ستوده (ایران شناس) هم كه دهه ۴۰ از پل تمیجان دیدن كرده بنای آن را به شاه عباس اول صفوی نسبت می دهد و می نویسد: «این پل بر سر راهی است كه شاه عباس در سراسر مازندران و گیلان كشیده بود و به اردبیل متصل می شد» به قول وی آبادانی دهكده تمیجان، مربوط به سال های ۸۲۰ هجری قمری بوده كه به دست «سید محمد كیا» شروع شده است.
مرمت دوباره پل خشتی تمیجان
اخیرا پل خشتی تمیجان با نظارت اداره كل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان مرمت شد.
معاون اداره كل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان درباره مرمت این پل خشتی به خبرنگار مهر می گوید: یكی از معضلات نگهداری پلهای خشتی رشد بیش از اندازه گیاهان در حریم و بدنه پل ها است. رشد درخت انجیر و نفوذ ریشه های این درخت تا داخل ساروج بیشترین صدمه را به بناهای تاریخی می رساند.
جهانی با اشاره به اینكه اداره كل میراث فرهنگی گیلان یك بار در اوایل دهه ۸۰ نسبت به گیاه زدایی از بدنه پل و مرمت این اثر تاریخی اقدام نمود، می افزاید: دو سال پیش هم گیاه زدایی از بدنه و حریم پل تجدید شد.
وی با اشاره به كاهش سطح آب رودخانه و تجمع رسوابت در حریم این اثر تاریخی، ادامه می دهد: زمستان سال قبل یك شركت خصوصی بدون هماهنگی با اداره كل میراث فرهنگی مبادرت به برداشت شن و ماسه از حریم این پل و رودخانه پلرود كرد كه این مورد سبب سست شدن پایه های پل شد و به باعث آن سازمان میراث فرهنگی از شركت مذكور شكایت و عملیات برداشت شن و ماسه متوقفشد.
جهانی با اشاره به محكوم شدن شركت مذكور تصریح كمی كند: برپایه رای دادگاه، پیمانكار موظف شد با نظارت سازمان میراث فرهنگی وضعیت محدوده پیرامونی پل را به حالت اولیه برگرداند.
معاون میراث فرهنگی همینطور یادآور می شود: عملیات بهسازی این پل دوره كیاییان طی چند مرحله توسط كارشناسان میراث فرهنگی انجام شد.
تمیجانی كه روزگاری محل عبور كاروانهای از گیلان و قزوین به سمت مازندران و استرآباد بود، امروز شكوهی ندارد. با این وجود بعضی از بناهای میراثی دوران آبادانی تیمجان در این روستا فرصتی برای توسعه گردشگری به منطقه است. پل های متعدد، مسجد جامع، بقعه میراثی معین و بقایای ضرابخانه هوسم در نزدیكی رودخانه بناهایی است كه با احیای هركدام می توان یك مجموعه گردشگری بی نظیر راه اندازی نمود.
امروز تمیجان تنها با نان برنجی اش در گیلان شناخته می شود. ولی هیچ تابلوی معرفی از آبادان شهر هوسم در راه راه اصلی رودسر به سمت املش وجود ندارد.
این مطلب بیاشمال را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب